“Christenen weten verrassend weinig over Jezus.” Met dat uitgangspunt schreef Henk Bakker zijn boek ‘Jezus. Reconstructie en revisie’ dat in september verschijnt. Een interview.

“Mensen hebben wel een beeld bij Jezus, bij hoe Hij leefde en waar Hij voor stond, maar dat is lang niet altijd gebaseerd op de feiten in de Bijbel.” Het viel hem al langer op: veel christenen hebben wel een voorstelling van hoe het leven van Jezus op aarde eruit zag, maar ze wéten er feitelijk niet veel van. “Daardoor kan het gebeuren dat de dingen die ze voor waar aannemen helemaal niet kloppen of nergens beschreven staan. Zo’n eigen verbeelding kan in de weg staan als het erom gaat erachter te komen hoe het écht zit. Daarom is het allereerst belangrijk dat gelovigen hun aannames altijd controleren aan de hand van de Bijbel.”

Henk zelf heeft de afgelopen periode behalve de Evangeliën ook veel andere boeken met betrekking tot Jezus en zijn tijd bestudeerd. “Joodse bronnen, zoals de Misjna en de Talmoed, christelijke boeken over het leven van Jezus, maar bijvoorbeeld ook de boeken van Flavius Josephus, een Joodse geschiedschrijver uit de tijd van Paulus. Zo heb ik veel informatie verzameld en gesorteerd over wat er allemaal over Jezus’ leven op aarde bekend is.”

De tempelreiniging

Een voorbeeld van een onjuist beeld dat breed leeft, betreft de geschiedenis van de tempelreiniging. “Mensen hebben er allerlei gedachten over hoe dat eraan toe ging en wat Jezus’ motivatie was. Jezus wordt dan vaak neergezet als een revolutionair, maar het is veel plausibeler dat Hij een klein voorbeeld stelde dan dat Hij het hele tempelplein op zijn kop zette. De tempelpolitie zou onmiddellijk zijn gekomen om Jezus op te pakken. Deze nuance is niet onbelangrijk: die heeft ook alles te maken met Jezus’ visie op de tempel.”

In het verlengde daarvan kijkt hij naar de discipelen. “Je krijgt weleens de indruk dat zij na Jezus’ hemelvaart als christenen leefden, maar we lezen bijvoorbeeld dat Petrus en Johannes gewoon nog naar de tempel gingen voor gebed en in Handelingen 5 lezen we dat de gelovigen in Jeruzalem bijeenkwamen in de Zuilengang van Salomo. Kortom, deze Joodse mannen leefden gewoon door als Jood en hielden zich aan de Joodse wetten.”

Joodse timmerman

Een belangrijk punt voor Henk, omdat dit aansluit bij wat hij voor zichzelf in dit proces nog meer heeft ontdekt, namelijk: “Hoe Joods Jezus was! In de christelijke theologie wordt Jezus veelal in de eeuwigheid neergezet, maar zijn identiteit als persoon lag wel degelijk in zijn Jood-zijn. Zelfs aan het begin van de Bijbel zie je hoe het Joodse volk al in Gods gedachten was. Het ‘ont-joodsen’ van Jezus is dan ook een dwaalweg! En dat begint al heel simpel, met het fysieke beeld van Jezus dat we hebben.” Lachend: “Ik las eens in een Zuid-Afrikaanse Kinderbijbel dat Jezus een kind met blond haar was, dat iedere zondag trouw met zijn ouders naar de kerk ging! Als we naar de feiten kijken, is het waarschijnlijker dat Hij kort krulhaar had en een minder blanke huidskleur dan ik. Een jongeman die in een timmermanswerkplaats werkte – die met zijn opmerking over een balk en een splinter in het oog waarschijnlijk uit eigen ervaring sprak. Een man die een gebedsdoek om had en waarschijnlijk wel honderd keer in de tempel was geweest.”

‘Succes-Jezus’ bestaat niet

Een drogredenering die Henk eveneens ontkracht, is dat Jezus tégen de farizeeën was. “Integendeel, Jezus was sterk met hen verbonden. In ons woordenboek is farizeeër inmiddels een synoniem voor huichelaar, maar zo stonden ze in die tijd absoluut niet bekend. Farizeeën waren zeer geziene, populaire mensen uit het gewone volk. Jezus keerde zich niet tegen die hele groep, alleen tegen een bepaalde mentaliteit in sommige kringen van de farizeeën.”

“Wat je ten slotte ook tegen zult komen is een pleidooi tegen de gedachte van een ‘succes-Jezus’. Die bestaat niet. Jezus was geen charismatisch leider die een welvaartsevangelie verkondigde. Als je zo iemand zoekt, ben je bij Jezus zelfs helemaal aan het verkeerde adres. Ook dat beeld wil ik in mijn boek corrigeren. Overal waar in de wereldgeschiedenis crisismomenten zijn, kun je je als christen gemakkelijk verhouden tot Jezus. Wie echter op Hem hoopt voor een goed salaris en een tweede huis kan niet bij Hem terecht. Het is belangrijk dat we naar de wáre Jezus kijken en ons op díe Jezus afstemmen.”

Eigen beelden

Het boek is bestemd voor predikanten en theologiestudenten én “voor christenen die echt willen studeren”, zegt Henk. Door van twee verschillende lettertypes gebruik te maken, is er onderscheid tussen de doorlopende tekst die je als lezer van begin tot eind kunt lezen, en kleine uitstapjes die nog meer verdieping geven.

“Met de manier waarop wij de Evangeliën lezen en de voorstellingen die wij over Jezus hebben voeden we ons geloof. Het is daarom belangrijk dat we ons in die eigen beelden laten corrigeren. Als wij Jezus dan beter gaan begrijpen, worden we opnieuw gezegend en gevoed in ons geloof. Ik hoop dat dit boek mensen daar gaat raken.”

Gerdien Karssen

Over Henk Bakker

Henk Bakker is docent aan de Christelijke Hogeschool Ede, aan de VU Amsterdam en aan het Baptisten Seminarium. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar aan de VU op de McClendon Chair for baptistic and evangelical theologies.

Voor meer informatie over het boek en reserveren: kijk hier.